İnsan vücudu için dışarıdan alınması gereklidir. Alınmadığında vücut tarafından da üretilemediği için hastalık hali ortaya çıkar. Guatr Hastalığı uzun yıllardır bilinen bir iyot eksikliği hastalığıdır. Hormon üretmekle görevli Tiroid Bezi, yetersiz iyot alındığında hormon üretebilmek için gereken iyodu daha iyi tutabilmek amacıyla hücrelerini büyütür.

İyot aslen zehirli bir gazdır. Klor ile suda kolay eriyen bir bileşik oluşturur. Bitkiler gelişebilmek için iyoda gereksinim duymazlar. Fakat insanlar için kesinlikle gereklidir. İnsan vücudunda 25 mg kadar bulunur. Bunun % 20 si Tiroid Bezindedir. Geri kalanın en fazlası adalelerde olmak üzere deri ve kemiklerdedir. Kanda %1 kadar bulunur. Tiroid Bezindeki iyot yoğunluğu adalelerden en az 1000 kat fazladır. Bu bezin ürettiği T3 ve T4 kısa adlarıyla anılan Tiroksin ve Triiodotiroksin Hormonlarının 2/3 ü iyottur. Mideden kolay emilir. Emilen iyodun % 30 ü Tiroid Bezine giderken % 70 i böbreklerden idrar ile atılır. Demir gibi vücutta deposu yoktur. Günlük olarak besinlerle alınmalıdır.

İyodun Etkileri
Dışarıdan alınan az miktardaki iyot bedenimizde çok önemli görevler başarır.

• T3 ve T4 Hormonlarının yapımı için kesinlikle gereklidir. Bazal metabolizma denilen insan bedeninin hiçbir fiziksel eylemde bulunmadığı halde normal 36,5 derece ısıyı koruması, kan dolaşımı, solunum, barsakların çalışması gibi yaşamsal işlevlerin sürdürülebilmesi için gereken enerjinin oluşmasını sağlar.
  
• Hücre solunumuna ve oksijenin tutulmasına etkilidir.
  
• Büyüme ve gelişme için gereklidir.
  
• Protein sentezi ve genel olarak enerji üretimi için var olması zorunludur.
  
• Sinir ve kemik dokunun yapısı ve yenilenmesi üzerine etkilidir.
  
• Deri ve saç, tırnak gibi uzantıları için gereklidir.
  
• Dişler, konuşma ve ruhsal yapıya etki yapar.
  
• Karotenden A Vitamini, nükleik asitlerden protein elde edilmesini sağlar.
  
• Karbonhidratların barsaklardan emilmesine ve kolesterol sentezine etkilidir.

İyot Eksikliği
Normal bir beslenme ile eksikliği oluşmaz. Eksikliğin oluşmasında iki faktör etkilidir. İlki belirli yörelerin toprağı İyot yönünden fakirdir. Burada yetişen bitkiler ve bunlarla beslenen hayvanlar iyot yönünden eksiklik içersindedirler. Fakat bu onları etkilemez. Bunlarla beslenen insanlar yeterli iyot alamadıkları için eksikliğe girerler. Diğer faktör ise beslenme ile yeterli iyot alınmasına karşın, iyotu kimyasal olarak etkisiz hale getiren kara lahana gibi besin maddelerinin de tüketilmesi ile eksiklik oluşabilir. Ülkemizde Gümüşhane gibi bazı yöreler bu özelliği ile bilinmektedir. Eksikliği sonucunda Tiroid Bezi işlevleri azalarak Hipotirodi denilen durum ortaya çıkar. Hipotirodi hastalığının tek sorumlusunun iyot eksikliği olmadığının ayrıca bilinmesi gerekir. Burada anlatılan iyot eksikliğine bağlı olan durumdur. Belirtileri ;

• Halsizlik, bitkinlik, tembellik,
  
• Kilo artışı, deri ve saçlarda kuruma,
  
• Enfeksiyonlara dayanıksızlık, üşüyerek sıcağı sevme,
  
• Zeka ve cinsel duyarlılığın geri kalmasıdır.

İyot Fazlalığı
Beslenme ile fazlalığı oluşmaz. Ancak ilaç olarak fazla alınması (öksürük şuruplarının bazıları yüksek oranda iyot içermektedir) veya kasten iyot katılmış olan sofra tuzunun aşırı tüketilmesi ile oluşur.

• Fazla iyot Tiroid bezini baskılayarak hormon üretimini azaltır ve düşen hormon seviyesine bağlı olarak eksikliğinde anlatılan belirtiler oluşur.
  
• Bazı insanlarda iyot alerjisi vardır, fazlası bir çok kişide sıklıkla ciltte alerjik olaylara neden olur.
  
• Deride sivilce oluşumu ve mevcut sivilcelerde artış sağlar.

İyot Gereksinimi

Yaş	Mikro gram iyot
0 - 12 ay	40 - 50
1 - 3 yaş	70
4 - 6 yaş	90
7 - 10 yaş	120
11 yaş ve üstü	150
Gebe kadın	175
Emziren anne	200

İyodun Doğal Kaynakları
İçersine iyot katılmış sofra tuzu herkes için alımı kolay bir kaynaktır. Normal koşullarda iyotlu tuzun 1 gramında 76 mikro gram iyot bulunur. Günde 2-3 gram tuz alan bir kişi yeterli iyot da almış olacaktır. Deniz suyu iyottan zengin olduğu için her türlü deniz mahsulü içersinde bol miktarda iyot bulundurur. Toprakta yetişen bitkiler toprağın iyot içeriğine bağlı oranda iyot taşırlar. Bu bitkilerle beslenen hayvanlarda ürünlerine bu iyot oranını yansıtacaklardır. Hayvan üretici ve besicileri hayvanlara iyotlu tuz ve yem vermek suretiyle onların ürünlerinin iyot yönünden sağlıklı olmasını sağlayabilirler.

Burada iyot temini için tuz alınmasının üzerinde durmak istiyorum. Bu geniş toplum kitleleri düşünülerek yapılan bir uygulamadır. İyot temini için beslenmesine dikkat eden kişiler için asla iyot kaynağı olarak görülmemelidir. Tuz ile vücuda gereğinden fazla zararlı olabilecek başka maddelerde alınabilir. İyot için en sağlıklı yolun taze balık olduğunun bilinmesini isterim. 

Kaynak: Dr. Ruhi Çakır ve E-kolay